1980’li yılların ortalarına kadar işyerlerinde personel müdürlükleri vardı. İşyeri büyükse personel şefleri ve şeflere bağlı müdür personelci adı altında görev yaparlardı.

Personel müdürünün/şefinin tek görevi işe uygun çalışan bulmak değildi. Personel müdürlerinin belki de en önemli görevleri işçilerin sendikaya gereksinim duymalarına engel olmaktı. Personel müdürleri çalışanların sendikaya üye olmalarını engellemek için işe alım aşamasında tanıdık bildik olmalarına, ileride sözlerinden çıkmayacak kişilikte olmalarına özen göstererek ilk adımı atarlardı.

Çalışanların tanıdık bildik olmalarının yetmeyeceğini bildikleri için de, çalışanların sendikaya yönelmesini engellemek için, çalışanların özlük haklarını gözeten, olabildiğince işyerinde yasaları uygulamaya özen gösteren bir pratik geliştirmeye çalışırlardı.

Her personel müdürü bilirdi ki, işçi işyerinde haksızlığa uğramışlık duygusunu sürekli yaşar, kendisini sahipsiz hissederse, sendika fikri yavaş yavaş o işçiye cazip gelmeye başlar. Bu nedenle personel müdürleri/şefleri yeri geldiğinde işverene karşı çalışılanların haklarını koruyan bir konumda oldukları izlenimi vermeye özen gösterirlerdi. Çalışanların kendilerine güvenmelerini ister, sık sık işyerinde bir aile olduklarını, kendilerinin de çalışanların ağabeyi, ablası, hatta babası yerinde olduğunu ileri sürer, güven vermeye, adil, hakkaniyetli bir yönetici tipi çizmeye gayret ederlerdi.
Çalışanların gözünde “hakkaniyetli yönetici” sıfatını kazanmak, bu sıfatı korumak kolay değildi. Haksız olarak işten atılan bir işçiye, işten atılmasına kadar gelen haksızlıklarla dolu süreçte, tanıdığım ve işçilerin çok sevdiği, kendisinin de adil olmakla övündüğü bir yöneticinin, ne yaptığını sormuştum. İşçi hiç duraksamadan ve büyük bir inançla  bana “H Beyin olduğu yerde haksızlık olmaz, onun haberi olsa benim bu şekilde işten atılmama izin vermez” demişti.*

Personel müdürlerinin/şeflerinin, işçinin haklarını korumasına işverenler sendika gelir korkusuyla katlanır sineye çekerlerdi. Personel müdürlüğü, sendikacılığın güç kazandığı, güçlü sendikaların işçilere her geçen gün cazip gelmeye başladığı dönemin yöneticileriydiler.
1980’li yılların ortalarıyla birlikte sendikaların güç kaybı arttı. Sendikalar hızla etkinliklerini yitirmeye başladılar. Personel müdürlükleri/şeflikleri de işyerlerinde hızla yok oldu. Yerlerine İnsan Kaynakları Yönetimleri (İKY) geldi

Personel müdürlükleri sendikaların güçlü ve etkili olduğu dönemlerin yönetim birimleriyken İKY’ler sendikaların güç kaybettiği dönemlerin ürünü olarak ortaya çıktılar.

Personel müdürlüklerinden İKY‘ye dönüş, basit bir isim değişikliği değildi. Eğitim yöntemleri, hedefler, dil, iletişim biçimleri, statülerde kökten değişti. İKY özel ders olarak fakültelerde okutulmaya, İKY adı altında fakültelerde bölümler açılmaya başlandı.

İKY’nin dilinde, “maliyet”, “rekabet” sözcükleri en çok kullanılan sözcükler olarak yer aldı. Amaç, sadece işe uyumlu çalışan bulmak olmaktan çıktı. Amaç, en az maliyetle işe en uygun çalışan bulmaya dönüştü.

İşçilerin haklarını öne almanın yerini, yıkıcı, tehdit edici, yoğun sıfatlarıyla güçlendirilmiş re- kabet nedeniyle büyük risk altındaki işyeri tanımı ve işletimlerin bekasını sağlamak aldı. İşyerini koruyarak çalışanın işini korumak slogan haline geldi. İşyerindeki çalışanı, işyeri için kendini erim erim eritmeye razı edecek yeteneklere sahip olmak iyi bir insan kaynakları yöneticisinin temel özelliğine dönüştü.

“Esnek çalışmayı” kabullenmiş, kendisini sürekli geliştirerek işveren açısından vazgeçilmez olmayı amaç edinmiş, işyeri aidiyetini sosyal aidiyetlerinin merkezine koymuş çalışan yaratmak, insan kaynaklarını yönetmek olarak adlandırıldı.

Yapılan eğitimlerde, İK yöneticileri, fazla çalışma yaptırıp nasıl en azı öderiz, bordrolarda biraz fazla çalışma gösterip, imzayı da alırsak nasıl ödemeye yapmayız, nasıl kıdem ihbar tazminatı ödemeden işçi çıkartırız, nasıl çalışanları çaresizlikle kuşatıp her şeye razı olacak hale getiririz, sorularına yanıt verilen, bu işlerde uzmanlaşmış hukukçuların ders verdiği özel eğitimlerden geçmeye başladılar.

Dil değişti, babacan, ağabey, abla gibi personelcilerin yerini, üstenci bir dil kullanan, yaparız ederiz diye işverenin iktidarını kendisinin temsil ettiğini göze sokan, sadece sözcüklerle değil vücut diliyle de ben iktidarım diyen bir İK yöneticisi tipi çıktı.

Eğitimli işsizlerin artan oranına bağlı olarak İK yöneticilerin yaptığı iş görüşmeleri ve iş arayanlar arttı. İş arayanların çokluğu İK yöneticilerinin kullandığı  hoyrat dili daha da sivrileştirdi. Ne yazık ki, iş isteyeni daha iş isteme aşamasında eksik, yetersiz hissettirecek noktalara gelmiş bazı İK yöneticileri, iş arayan gençlere “kendinizi bize anlatın” yerine “kendinizi bize pazarlayın” deme küstahlığını yapabilir hale geldiler.
Sendikalar ise, İKY kendilerine alternatif olmasının ayıbının dahi henüz farkında değiller.

* Bu arada açık yüreklilikle belirtmeliyim ki işçi haklı çıktı. Bu yöneticiyi arayıp olanları anlattığımda işçi tekrar işine hiç bir hak kaybı olmadan geri alındı.

Kaynak: Evrensel

Gençlere sitem ettim, şiir okumuyorsunuz diye. “Nerden biliyorsun okumadığımı” dedi, genç bir kızımız, “Okuyoruz.”

Biz dedim korkularımızı şiirle yenmeye,  umudumuzu şiirle diri tutmaya çalışırdık.

Bildiğim, yaşadığım gibi anlatmaya çalışayım dedim.

12 Eylül darbesi sonrası baskı günlerini Yaşar Kemal’le tanımlar “Yer bakır, gök demir oldu biz de araya sıkıştık” derdim. Bilgiç, ukala bir tavırla.
12 Eylül darbesinin zulmü hışım gibi toplumun üzerine çökmüştü.  Korkmaktan utansam  da korkuyordum.

Enver Gökçe’ye sığınır, rest çekerdim:

“Ben berceste mısraı buldum./Hey ömrümce söylerim./ Gözden, gezden, arpacıktan olsun. /Hey ömrümce söylerim! “

“Bizsiz Ilgaz’ın çam ormanları güzel değildir./ Hayda günlerim hayda/ Sırtını düşmana verdikçe,/ Murat dağları güzel değildir,/ Dost dost ille kavga!/”
Nâzım’ın “Hapiste Yatacak Olana Bazı Öğütler” şiiri olmadan korku yenilir mi?

“Dünyadan, memleketinden, insandan/umudum kesik değil diye / İpe çekilmeyip de/ Atılırsan içeriye,/ Yatarsan on yıl, on beş yıl/ Daha da yatacağından başka,/ ‘Sallansaydım ipin ucunda/ Bir bayrak gibi keşke”/ Demiyeceksin, Yaşamakta ayak direyeceksin./ Belki bahtiyarlık değildir artık, /Boynunun borcudur fakat, Düşmana inat/ Bir gün fazla yaşamak…”

Sonra genç bir hukuk öğrencisi olarak Server Tanilli’nin Uygarlık Tarihi kitabı için yaptığı savunmadan bir pasaj gelirdi dilime:

“… Çağına ve topluma karşı görevini yerine getirmiş bir hocanın huzuru içindeyim şu anda. Yazdıklarım yazılması gereken şeylerdi. Bugün yazmaya kalksam, -en azından- gene aynı şeyleri yazardım. Hiçbiri hakkında en ufak bir pişmanlık duymuyorum. Kalemimden çıkmış her cümlenin, -cümle ne demek- her kelimenin ve hecenin altında, entelektüel şeref ve haysiyetim yatmaktadır. İnsanım, hayatta dönebileceğim şeyler olabilir. Ama entelektüel şeref ve haysiyetimden -ölüm pahasına da olsa- dönemem. Attila İlhan’ın o yeni ve unutulmaz şiirlerinden birinin son mısraları geliyor aklımıza: “O sözler ki kalbimizin üstünde/ Dolu bir tabanca gibi / Ölüp ölesiye taşırız/ O sözler ki bir kez çıkmıştır ağzımızdan/ Uğrunda asılırız.”

Sonra sesi kötü olmasına karşın nedense o güzel türküyü söyleyince bize sesi güzel gelen Doğan sahne alırdı:

“Hayat damla damla berraklaşıyor kara tende / hayat ılgıt ılgıt esip gidiyor işkencede/ baskı mapus zulüm kan ile örülü/ seti yıkıp aşıyor derya ırmaklar/ hayat yeşilde yeşil yosunda/ yosunlar boy veriyor kuytuluklarda/ ….düşmesin kirpiklerinin gölgesinden başka gölge/ doğacak yarının şafağı olan gözlerine/ … gözünde çakan şafağın kızıllığında yunup/ silah sesleriyle halaya durup/ beyaz gelinlik giydireceğiz/ kendi ellerimizle vefalı yare/ kendi ellerimizle cennet vatana.”

Arkadaşlarımız 12 Eylül zindanlarında direnirken, sinemaya gidiyor olabilmenin, aşık olabilmenin içten içe suçluluğuyla olsa gerek Ataol Behramoğlu’dan yardım isterdim:

“Yaşadıklarımdan öğrendiğim bir şey var: Yaşadın mı, yoğunluğuna yaşayacaksın bir şeyi/ Sevgilin bitkin kalmalı öpülmekten/ Sen bitkin düşmelisin koklamaktan bir çiçeği / İnsan saatlerce bakabilir gökyüzüne/ Denize saatlerce bakabilir, bir kuşa, bir çocuğa/ Yaşamak yeryüzünde, onunla karışmaktır/ Kopmaz kökler salmaktır oraya/ Kucakladın mı sımsıkı kucaklayacaksın arkadaşını/ Kavgaya tüm kaslarınla, gövdenle, tutkunla gireceksin/ Ve uzandın mı bir kez sımsıcak kumlara/ Bir kum tanesi gibi, bir yaprak gibi, bir taş gibi dinleneceksin/…”

Şili’de 1973 yılında gerçekleşen ABD destekli darbe sırasında öldürülen Şilili devrimci ozan Victor Jara’nın kaseti korkularımı dağıtan, sözlerini anlamasam da içimi ferahlatan en anlamlı hediyelerden birisiydi.

Neruda ile geleceğe sahip çıkmaya çalışırdım:

“Zulüm, acı, ölüm, şu  / bu bir anda gizlerse de tohumu, /ölmüş gibi görünürse de halk, /döner gelir elbet bir gün nisan ayı, /kavuşur baharına toprak, /kızgın eller dağıtır atar ağır havayı. /Ölümün içinden yeşerir yaşamak. “

Ahmet Arif’e yakışır olmak isterdim:

“Kızlarım,/ Oğullarım var gelecekte, /Her biri vazgeçilmez cihan parçası. / Kaç bin yıllık hasretimin koncası,/Gözlerinden,/ Gözlerinden öperim,/ Bir umudum sende, / Anlıyor musun?”

Aradan 37 yıl geçti. Gençlere şiir okumuyorsunuz diyoruz ama korkmayın diyemiyoruz. Korkmayacakları bir ülke yaratamadık. Ancak korkularını yenecek şiirler öneriyoruz. Bir de halen “beyaz gelinlik” giydireceğimize, halen korkulmayan bir ülkeyi birlikte yaratacağımıza olan inancımızı sunabiliyoruz.  Diyoruz ki:

“Başkaları için de bir diyeceğin olsun/ Tasada ve bunalımda/ Ve seni mutlu edecek her şeyi/ Söyle onlara da/ Bir şarkın (Türkün) olsun dudaklarında/ Yitirme sakın cesaretini/ Güneşin olsun gönlünde/ Ve her şey iyi olacak” (Cesar Fleischler)

Kaynak: Evrensel